รู้หรือไม่? “งูเหลือมลายร่างแห” คืองูที่ยาวที่สุดในโลก และยังพบได้ในป่าของไทยและเวียดนาม
ท่ามกลางป่าเขตร้อนอันอุดมสมบูรณ์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีอสรพิษขนาดยักษ์ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นงูที่ยาวที่สุดในโลกอาศัยอยู่ นั่นคือ งูเหลือมลายร่างแห (Python reticulatus) ซึ่งยังคงมีชีวิตอยู่ในผืนป่าหลายแห่งของประเทศไทยและเวียดนาม งูเหลือมชนิดนี้เป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความอัศจรรย์ของธรรมชาติในภูมิภาคนี้
ภาพของลำตัวอันมหึมาเลื้อยผ่านพุ่มไม้ในพื้นที่ชุ่มน้ำ เกล็ดสีเหลืองน้ำตาลเป็นประกายระยิบระยับใต้แสงแดด เป็นภาพที่น่าตื่นตะลึงและแสดงให้เห็นว่าธรรมชาติในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ยังคงซ่อนเร้นสิ่งมีชีวิตที่น่าเกรงขามและลึกลับเอาไว้มากมาย
งูเหลือมร่างแห: เจ้าของสถิติโลกของอสรพิษ
งูเหลือมลายร่างแหถือเป็นงูที่ยาวที่สุดในโลก งูที่โตเต็มวัยมักมีความยาวระหว่าง 6 ถึง 7 เมตร แต่เคยมีการบันทึกขนาดที่ยาวเกือบ 10 เมตร ในประเทศอินโดนีเซีย ซึ่งเทียบเท่ากับความยาวของรถมินิบัสหนึ่งคัน ตามข้อมูลจาก National History Museum (อังกฤษ) ระบุว่างูเหลือมร่างแหครองสถิติเป็นงูที่ยาวที่สุดในโลกมานานหลายทศวรรษ
เมื่อเทียบกับงูขนาดยักษ์ชนิดอื่น เช่น งูหลามพม่า หรือ งูอนาคอนดาเขียว งูเหลือมร่างแหจะมีรูปร่างที่เพรียวบางกว่า แต่พลังการบีบรัดเหยื่อของมันก็ยังคงน่าหวาดหวั่น ลายเกล็ดเป็นรูปเพชรที่สานกันคล้ายตาข่ายบนพื้นผิวสีทองน้ำตาลอร่าม ช่วยให้งูเหลือมร่างแหพรางตัวได้อย่างแนบเนียนในป่าชื้น ริมลำธาร หรือหนองน้ำ ด้วยความสง่างามนี้เอง ทำให้ชื่อภาษาอังกฤษของมันสื่อถึง “ตาข่ายที่สวยงาม” ซึ่งบ่งบอกถึงลวดลายที่งดงามและการล่าเหยื่ออันแสนร้ายกาจ
จากข้อมูลของ A-Z Animals ระบุว่า งูเหลือมร่างแหที่มีชื่อเสียงที่สุดที่เคยถูกบันทึกไว้ในสภาวะถูกเลี้ยงคือตัวชื่อ Medusa ซึ่งมีความยาวถึง 7.67 เมตร และมีน้ำหนักเกือบ 160 กิโลกรัม ถือเป็น “ผู้ทำสถิติ” ในโลกของอสรพิษ
พบได้ทั่วไปในผืนป่าอาเซียน รวมถึงไทย
งูเหลือมร่างแหไม่ได้มีเพียงในอินโดนีเซียหรือประเทศไทยเท่านั้น แต่ยังกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางในเวียดนามด้วย ตามรายงานของ Animal Diversity Web (มหาวิทยาลัยมิชิแกน สหรัฐอเมริกา) ระบุว่า งูชนิดนี้พบได้ทั่วไปในประเทศต่างๆ ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงเวียดนาม นักวิจัยในเวียดนามเคยบันทึกว่าพบงูเหลือมร่างแหอาศัยอยู่ในอุทยานแห่งชาติก๊าตเตียน และพื้นที่ป่าชื้นอีกหลายแห่ง
งูเหลือมร่างแหชอบอาศัยอยู่ใกล้แม่น้ำลำคลอง ซึ่งมีระดับความชื้นสูงและมีแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ เมื่อเดือนกันยายน ปี 2022 หนังสือพิมพ์ VnExpress รายงานว่า ประชาชนในนครโฮจิมินห์เคยแตกตื่นเมื่อพบงูเหลือมร่างแหยาวเกือบ 2 เมตร เลื้อยอยู่บนกิ่งไม้ในบริเวณโรงเรียน หลังจากนั้น งูตัวดังกล่าวได้ถูกส่งมอบให้กับเจ้าหน้าที่ป่าไม้เพื่อนำไปปล่อยคืนสู่เขตอนุรักษ์
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นแสดงให้เห็นว่า งูเหลือมขนาดยักษ์นี้ยังคงปรากฏตัวอยู่ใกล้กับพื้นที่ชุมชน โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นรอยต่อระหว่างป่ากับเขตเมือง งูเหลือมร่างแหเป็นนักล่าที่ซุ่มโจมตี (Ambush Predator) ตามข้อมูลของ National Geographic โดยจะนอนนิ่งอยู่เป็นชั่วโมง รอให้เหยื่อเดินผ่าน ก่อนจะพุ่งเข้าโฉบและบีบรัดจนเหยื่อขาดใจตาย
แม้จะไม่มีพิษ แต่การรัดของงูเหลือมร่างแหก็ทรงพลังเพียงพอที่จะล้มสัตว์ใหญ่ได้ เช่น ลิง หมูป่า หรือแม้แต่กวางขนาดเล็ก ในสภาพแวดล้อมที่ใกล้ชุมชน งูเหล่านี้อาจล่าหนู นก หรือปศุสัตว์ขนาดเล็กได้เช่นกัน
3 ไม้ดอก ที่ทำให้ “งูหวาดกลัว” ไม่กล้าเลื้อยเข้าบ้าน แค่ปลูกไว้รั้วบ้านก็ได้ผล! (มีคลิป) เพจดังพิสูจน์ “งูกลัวหินเกล็ด” เชื่อโรยไว้รอบบ้าน ไม่กล้าเลื้อยเข้าใกล้ สรุปจริงไหม? สัญลักษณ์แห่งพลังและการเตือนภัยทางนิเวศวิทยา
ในวัฒนธรรมพื้นบ้านของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ งูเหลือมร่างแหถูกมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของพลังและความสามารถในการเกิดใหม่ หลายชุมชนเชื่อว่า การพบงูเหลือมในป่าเป็นนิมิตที่ดี ซึ่งเป็นสัญญาณบ่งบอกว่าธรรมชาติยังคงอุดมสมบูรณ์
อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับสัตว์ก็เกิดขึ้นอยู่เสมอ การบุกรุกป่า การใช้พื้นที่ทำกิน และการล่าเพื่อเอาหนัง ทำให้งูเหลือมจำนวนมากต้องอพยพออกจากป่าและเคลื่อนย้ายเข้ามาใกล้ชุมชนมากขึ้น สำนักข่าว BBC Earth รายงานว่า หนังงูเหลือมร่างแหเป็นสินค้าที่มีการค้าขายมากที่สุดในอุตสาหกรรมแฟชั่น ทำให้ประชากรตามธรรมชาติของพวกมันถูกคุกคามในหลายประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ในอินโดนีเซียและมาเลเซีย มีรายงานการโจมตีสัตว์เลี้ยงโดยงูเหลือมขนาดใหญ่หลายครั้ง ซึ่งสร้างความกังวลเกี่ยวกับความขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับสัตว์ป่า แม้ว่าปัจจุบัน องค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) ยังจัดให้งูเหลือมร่างแหอยู่ในกลุ่ม **”มีความเสี่ยงน้อยที่สุด”** เนื่องจากยังมีจำนวนมาก แต่ผู้เชี่ยวชาญด้านการอนุรักษ์เตือนว่า หากการทำลายป่าและการค้าสัตว์ป่ายังคงดำเนินต่อไป ประชากรของงูเหลือมร่างแหจะลดลงอย่างรวดเร็วในไม่กี่ปีข้างหน้า
เวียดนามและไทย: ดินแดนที่ธรรมชาติยังคงมีลมหายใจ
งูเหลือมร่างแหเป็นหนึ่งในงูพื้นเมืองที่หายากและมีค่าที่สุดที่ยังคงอยู่ในเวียดนามและไทย ซึ่งเป็นเครื่องยืนยันถึงความหลากหลายทางชีวภาพของเขตร้อน การปรากฏตัวของงูเหลือมร่างแหในอุทยานแห่งชาติต่าง ๆ จึงถูกใช้เป็นเครื่องวัดความสมบูรณ์ของระบบนิเวศ โดยเชื่อว่าพื้นที่ใดยังมีงูเหลือมอาศัยอยู่ พื้นที่นั้นยังคงมีความอุดมสมบูรณ์ของป่า
ผู้เชี่ยวชาญด้านการอนุรักษ์จากสถาบันนิเวศวิทยาและทรัพยากรชีวภาพกล่าวกับหนังสือพิมพ์ Dan Tri ว่า **”งูเหลือมร่างแหไม่เป็นอันตรายหากไม่ถูกรบกวน พวกมันช่วยควบคุมประชากรหนูและสัตว์ขนาดเล็ก ซึ่งช่วยปกป้องพืชผลทางการเกษตร สิ่งสำคัญที่สุดคือมนุษย์ต้องเรียนรู้วิธีอยู่ร่วมกัน แทนที่จะกำจัดพวกมัน”**
ปัจจุบัน ศูนย์ช่วยเหลือสัตว์ป่าหลายแห่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้กำลังรับงูเหลือมร่างแหที่ถูกจับอย่างผิดกฎหมาย และนำกลับไปปล่อยคืนสู่ป่า เพื่อฟื้นฟูประชากรตามธรรมชาติของพวกมัน ขณะเดียวกัน ก็มีการรณรงค์เพื่อให้ประชาชนเข้าใจถึงคุณค่าทางนิเวศวิทยาของงูเหลือมและลดการล่า
จากภาพของ “งูยักษ์” ในตำนาน สู่สิ่งมีชีวิตจริงที่อาศัยอยู่ในป่า การมีอยู่ของงูเหลือมร่างแหเป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความอึดทนของธรรมชาติ ในยุคที่สัตว์ป่าหลายชนิดกำลังจะหายไป การที่รู้ว่างูที่ยาวที่สุดในโลกยังคงอยู่บนผืนดินนี้ ไม่เพียงสร้างความภาคภูมิใจ แต่ยังย้ำเตือนถึงความรับผิดชอบของทุกคนในการอนุรักษ์ผืนป่าและความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อคนรุ่นต่อไป
