อย่าซื้อจานชาม 4 ประเภทนี้ แม้จะราคาถูกมากเหมือนแจกฟรี ไม่ใช่เรื่องงมงาย แต่เป็นบทเรียนจากผู้มีประสบการณ์
จานชามเป็นภาชนะที่ขาดไม่ได้ในชีวิตประจำวันของทุกครอบครัว เมื่อชามหรือจานในบ้านเริ่มชำรุดหรือไม่เพียงพอต่อการใช้งาน หรือเมื่อมีโอกาสเฉลิมฉลอง เช่น ขึ้นปีใหม่หรือย้ายเข้าบ้านใหม่ หลายคนก็มักจะซื้อจานชามใหม่เพิ่มเข้าบ้าน โดยมีความเชื่อว่า การมีจานชามใหม่ก็หมายถึงการมีสมาชิกใหม่ในครอบครัว และจะนำพาโชคลาภ เงินทองเข้ามาด้วย
เวลาซื้อจานชาม บางคนให้ความสำคัญกับรูปลักษณ์ เลือกจานชามที่สวยงามดูดี ขณะที่บางคนมองแค่ราคาถูก คิดแค่ว่าใช้ใส่ข้าวได้ก็พอแล้ว
แต่ในความเป็นจริง จานชามเป็นภาชนะที่สัมผัสกับอาหารโดยตรง ดังนั้นคุณภาพของวัสดุจึงเป็นเรื่องสำคัญมาก หากเลือกไม่ดี อาจตกหลุมพรางซื้อของราคาถูกที่แฝงภัยต่อสุขภาพโดยไม่รู้ตัว
ต่อไปนี้คือจานชาม 4 ประเภทที่แม้จะ “ขายถูกราวกับแจกฟรี” ก็ไม่ควรซื้อ ไม่ใช่เพราะเชื่อโชคลาง แต่เป็นบทเรียนจากประสบการณ์ตรงของผู้เคยผ่านมาก่อน
- จานชามเคลือบลายสีด้านในชาม
หลายคนให้ความสำคัญกับ “ความสวยงาม” เวลาซื้อจานชาม จึงมักเลือกจานชามที่มีลวดลายเยอะ ๆ แต่ในความเป็นจริง ลวดลายที่อยู่ด้านในของจานชามนั้นสามารถแบ่งได้เป็นลวดลายที่เคลือบทับบนผิว, ลวดลายใต้ชั้นเคลือบ และลวดลายที่ผสมอยู่ในชั้นเคลือบโดยตรง
ในกรณีของจานชามเคลือบลายแบบทับบนผิว ลายจะถูกพ่นทับลงบนชามสีขาว แล้วนำไปเผาด้วยอุณหภูมิต่ำเพื่อให้สีติดอยู่บนผิวชั้นเคลือบ ลายแบบนี้จะดูสีสันสดใส แต่ก็อยู่ภายนอกสุดของเนื้อจานชาม ซึ่งหมายความว่ามีโอกาสสัมผัสโดยตรงกับมือและอาหาร
เมื่อใช้ล้างทำความสะอาดทุกวัน สีที่เคลือบอยู่ด้านบนก็จะค่อย ๆ หลุดลอกหรือถลอก และสีที่ใช้มักมีส่วนผสมของโลหะหนัก หากหลุดลงไปในอาหารและเรากินเข้าไปสะสมในร่างกายนานวัน อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
สีเคลือบใต้มุกกับสีเคลือบบนผิวจานชามนั้นไม่เหมือนกัน แบบหนึ่งคือวาดลวดลายก่อนแล้วเคลือบทับอีกชั้น ส่วนอีกแบบคือวาดลวดลายลงโดยตรงบนเนื้อเซรามิกแล้วจึงเคลือบ ทั้งสองแบบนี้มีจุดร่วมตรงที่ลวดลายจะถูกเคลือบทับด้วยชั้นเคลือบใส ซึ่งช่วยป้องกันไม่ให้โลหะหนักในสีหลุดออกมาปนเปื้อนง่าย
แล้วเราจะหลีกเลี่ยงจานชามที่ใช้สีเคลือบบนผิวแบบไม่ปลอดภัยได้อย่างไร? วิธีแรกคือให้สังเกต “สี” บนจานชาม หากลวดลายดูสดจัดจ้านเกินไป สีเหมือนลอยอยู่บนพื้นผิว และเมื่อใช้นิ้วสัมผัสจะรู้สึกได้ถึงความนูนหรือขรุขระ นั่นคือสัญญาณว่าเป็นชามที่ใช้วิธีเคลือบทับลายด้านบน ซึ่งอาจไม่ปลอดภัยหากใช้ในระยะยาว
- จานชามที่ไม่มีฐานรอง
คุณเคยสังเกตไหมว่า จานชามข้าวที่เราใช้กันอยู่ทุกวันมักจะมีขอบวงเล็ก ๆ ใต้ก้นจานชามนั่นคือ “ฐานจานชาม” ซึ่งแม้จะดูเล็กน้อย แต่ก็มีหน้าที่สำคัญมาก เพราะเมื่อใส่อาหารร้อน ๆ ลงไป ฐานนี้จะช่วยกันความร้อน ไม่ให้ลามขึ้นมายังมือของเราเวลาจับ
นอกจากนี้ ฐานจานชามยังช่วยให้จับถนัดมือ ไม่ลื่นหล่นง่าย และเมื่อเก็บเข้าตู้ก็เรียงซ้อนกันได้เป็นระเบียบ
แต่ในท้องตลาดมีจานชามบางแบบที่ไม่มีฐานรอง แม้จะดูเรียบง่าย ทันสมัย แต่กลับใช้งานจริงได้ไม่สะดวก อาทิ ร้อนมือเมื่อใส่อาหารร้อน จับไม่ถนัด ลื่นมือ เสี่ยงต่อการตกแตก ดังนั้นจึงไม่ควรซื้อมาใช้
- จานชามขอบทอง ขอบเงิน
เชื่อว่าหลายบ้านอาจมีจานชามที่มีขอบทองหรือขอบเงินอยู่ในครัว จานชามประเภทนี้แม้ดูเรียบง่าย แต่กลับให้ความรู้สึกหรูหรา มีระดับ เส้นขอบสีทองหรือเงินรอบปากชามช่วยเสริมลุคให้ดูแพงและสง่างาม
แต่คุณรู้หรือไม่? จานชามแบบนี้ก็แฝงด้วยความเสี่ยงต่อสุขภาพเช่นกัน หากใช้งานเป็นเวลานานแล้วสังเกตดี ๆ จะพบว่าขอบทองหรือเงินนั้นเริ่มหลุดลอกหรือซีดจาง โดยเฉพาะเมื่อผ่านการล้างหรือใช้บ่อย ๆ
ไม่เพียงแค่ทำให้จานชามดูหมองเก่าเท่านั้น แต่เศษสีที่หลุดออกมาอาจปนเปื้อนไปกับอาหาร และหากเผลอกลืนเข้าไปโดยไม่รู้ตัว อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพในระยะยาว
- จานชามพลาสติกราคาถูก
เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้เด็กทำจานชามตกแตกบ่อย หลายคนจึงเลือกใช้จานชามพลาสติก โดยเฉพาะจานชามพลาสติกเลียนแบบเซรามิกที่กำลังได้รับความนิยมสูง เพราะไม่แตกง่าย รูปทรงน่ารัก สีสันสดใส ดึงดูดใจเด็ก ๆ
แต่อย่างไรก็ตาม ไม่แนะนำให้ใช้จานชามพลาสติกเลียนแบบเซรามิกเหล่านี้ เนื่องจากแม้จะดูปลอดภัยในอุณหภูมิต่ำ แต่เมื่อสัมผัสกับอาหารร้อนหรือมีความเป็นกรดสูง อาจเกิดการปล่อยสารเมลามีนออกมาในปริมาณสูงถึง 85.3 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ซึ่งเกินขีดจำกัดความปลอดภัยอย่างมาก
พูดง่าย ๆ ก็คือ หากนำจานชามพลาสติกราคาถูกเหล่านี้มาใส่อาหารร้อน หรืออาหารที่มีความเป็นกรด เช่น น้ำส้มสายชู หรือน้ำมะนาว ร่างกายอาจได้รับสารเมลามีนในปริมาณมาก ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
ยิ่งไปกว่านั้น หากใช้ฝอยเหล็กขัดทำความสะอาด จะทำให้ผิวเคลือบของชามเสียหาย ส่งผลให้สารฟอร์มาลดีไฮด์ที่อยู่ภายในรั่วซึมออกมาได้ ดังนั้น ทางที่ดีที่สุดคือไม่ควรใช้ชามประเภทนี้เลย
